Sanering Grote Laak gaat van start

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) en Tessenderlo Group nv starten met de sanering van de Grote Laak over een traject van 18 km. De saneringswerken door VMM en OVAM van de Grote Laak duren tot 2025 en verlopen in verschillende fasen. Tessenderlo Group staat in voor de berging van de verontreinigde grond en slib. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir: “Met de sanering maken we van de beek eindelijk weer een propere waterloop, zorgen we voor nieuwe kansen voor natuur, waterberging en landbouw in het valleigebied én voor een veilige leefomgeving voor de inwoners en recreanten”.

Verontreinigde waterloop in waardevolle vallei

De verontreiniging situeert zich op het grondgebied van de gemeenten Ham, Tessenderlo, Laakdal en Geel, en behelst het traject van de Grote Laak stroomafwaarts van het lozingspunt van Tessenderlo Group nv tot aan de monding in de Grote Nete. Het water van de Grote Laak was jarenlang verontreinigd door de lozingen van voornamelijk Tessenderlo Group nv. Dat lozingswater bevatte vooral zouten (vnl. calciumchloriden), maar ook zware metalen zoals cadmium en radium. Deze verontreinigingen hebben zich afgezet in de waterloop waardoor het slib vervuild raakte. Door overstromingen en slibruimingen, waarbij het slib op de oever werd achtergelaten, heeft de verontreiniging zich ook in de omgeving van de waterloop verspreid. Naast het slib zijn ook de oevers en het overstromingsgebied zwaar verontreinigd. 

De sanering van de Grote Laak is nu duurzaam uit te voeren, omdat de lozing van zouten in de Grote Laak tot een tiende van het vroegere niveau is teruggebracht. In 2014 werd dit in de milieuvergunning van Tessenderlo Group nv opgenomen. Reeds 25 jaar eerder werd de lozing van de zware metalen sterk teruggedrongen door een aanpassing van het productieproces en de zuivering van het afvalwater. De Grote Laak doorkruist voornamelijk natuurgebied en in mindere mate landbouwgebied en woongebied. De stroomafwaarts gelegen natuurgebieden zijn omwille van hun groot ecologisch belang aangeduid als Europese Speciale Beschermingszone en opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk.

Samenwerking Tessenderlo Group – Vlaamse overheid

Om tot een sanering van deze waterloop te komen, sluiten Tessenderlo Group nv en de Vlaamse overheid een akkoord. In deze samenwerkingsovereenkomst is opgenomen dat de Vlaamse overheid (VMM en OVAM) zal instaan voor het ruimen van de waterloop en de sanering van de oevers en overstromingsgebieden van de Grote Laak en dat Tessenderlo Group zal instaan voor de saneringsberging van het verontreinigd materiaal.

Geplande saneringswerken

De waterbodem en de onderliggende vaste bodem worden verwijderd over het volledige traject door  een aangepaste baggermethode. De oevers worden ontgraven tot een diepte die nodig is om de risico’s van de verontreiniging weg te nemen. Op landbouwgronden en in woonzones wordt in de breedte gegraven tot  waar de verontreiniging geen risico meer vormt, de risicogrenswaarde. De ontgraven zones worden hier terug aangevuld en hersteld tot het huidige niveau. In natuurgebieden is het technisch en ecologisch niet mogelijk om te ontgraven tot aan de risicogrenswaarde waardoor hier de ontgraving wordt beperkt. Waar mogelijk zal door een verdere vernatting van de natuurgebieden de achtergebleven verontreiniging vastgelegd worden om op die manier de risico’s uit te schakelen. Deze aanpak is voorzien in de stroomafwaartse natuurgebieden nabij de samenvloeiing van de Grote Laak en de Grote Nete en kadert in het Europese LIFE Narmena-project. Deze vernattingsaanpak sluit tevens aan bij de Blue Deal, het actieprogramma van minister Demir dat de strijd aanbindt tegen droogte en waterschaarste.

Gefaseerde aanpak

Om de sanering beheersbaar uit te voeren is gekozen om die gefaseerd in 4 deelgebieden uit te voeren, gespreid over de periode 2021-2025. Hierbij worden eerst het stroomopwaartse deel aangepakt en nadien stelselmatig de gebieden stroomafwaarts. Zo kunnen gesaneerde stukken niet opnieuw verontreinigd geraken door het opwoelen van verontreinigde bodem stroomopwaarts. Het eerste deelgebied van 5 km is gelegen op het grondgebied van Ham en Tessenderlo. Momenteel is hier gestart met de voorbereidende werken zodat in juni 2021 kan gestart worden met effectieve saneringswerken. De werken in het eerste deelgebied kosten afgerond 1,3 miljoen euro en zullen 1 jaar duren. De overige 3 deelgebieden worden aansluitend gepland waarbij telkens 1 deelgebied per jaar wordt aangepakt.